Podlasie to kraina pełna niesamowitej historii, piękna, ludowości, zabytków, a przede wszystkim przyrody. Główną atrakcją tego regionu są żubry i to właśnie od tych zwierząt przybrało nazwę jedno z ciekawszych miast w województwie podlaskim.

Zambrów nie jest szeroko znany w Polsce. A szkoda… Miasto to posiada wielowiekową historię oraz niczego sobie zabytki. Pierwsze wzmianki o Zambrowie pojawiają się już w XV wieku. Powiat otrzymywał i tracił na zmianę prawa miejskie w trakcie burzliwej historii Polski. 

Miasto leży w zachodniej części Niziny Północnopodlaskiej na Wysoczyźnie Wysokomazowieckiej. Teren miasta jest lekko falisty i wznosi się ok 130 m n.p.m. Dominują tu lasy liściaste i mieszane z udziałem dębów, lip drobnolistnych, a przede wszystkim grabów.

Nazwa miejscowości pochodzi od słynnych żubrów. Zambrów ma swoją etymologię w słowie “zrąb”, czyli miejscu przebywania żubrów. Nie bez powodu głowa żubra znajduje się dziś w herbie miasta.

Co warto zobaczyć w Zambrowie?

Zambrowski “Zambruś”

To właśnie tu można natknąć się na Pomnik żubra “Zambrusia”, który znajduje się na placu przy rondzie Romana Dmowskiego przed terenami zielonymi nad zalewem na Jabłonce. Każdy kto jest w Zambrowie, musi odwiedzić to miejsce i zrobić sobie zdjęcie z “Zambrusiem”, ponieważ to najważniejszy symbol miasta. Ma podkreślać genezę miasta, jego etymologię oraz związek z przyrodą.

Pomnik ukazuje żubra w skali 1:1. Ma 160–180 cm wysokości oraz 220–240 cm długości. Wykonany z brązu żubr stoi dostojnie, oczekując turystów i czujnie spogląda na okolicę. Ustawiony jest na kole z kostki brukowej, w którą wmurowane są dwie tabliczki datowane na rok jego odsłonięcia i nadania imienia. Pomnik zaprojektował artysta Jerzy Piechnik, natomiast odlała Artystyczna Odlewnia Metali ART-ODLEW w Opolu. Żubr został odsłonięty 6 sierpnia 2008 roku. Była to wówczas ważna uroczystość. Wystąpiła Zambrowska Kapela Eli oraz powstał wiersz lokalnego poety opiewający związki żubrów z Zambrowem.

To świetne miejsce na krótki odpoczynek podczas zwiedzania miasta, ponieważ wokół pomnika znajdują się ławki, kwietniki kaskadowe oraz drzewa. Są to tereny rekreacyjne i spacerowe, natomiast sam pomnik znajduje się w historycznym miejscu założenia Zambrowa położonym między rynkiem a terenem Parafii pw. Trójcy Przenajświętszej. Z placu, na którym usytuowany jest “Zambruś” roztacza się widok na zambrowski zalew i fasadę kościoła. 

Pomnik żubra w Zambrowie to z pewnością jedna z ważniejszych atrakcji w mieście. Oprócz pomnika czy wiersza z okazji jego odsłonięcia, występują również inne odniesienia do niego w kulturze, takie jak doroczna nagroda Burmistrza miasta Zambrów „Zambrowskie żubry”, pocztówka z wizerunkiem „Zambrusia” wydana przez UM Zambrów, maskotka miasta, kostium żubra „Zambruś” czy monety „ząbry”.

Fontanna z lwami

Oprócz symbolicznego żubra w zambrowskiej architekturze często występuje motyw lwa. Na zambrowskim rynku znajduje się fontanna z trzema lwami, a przy domach mieszkańców – liczne figurki lwów. Będąc w Zambrowie nie można ominąć fontanny. Lwy to także ważny symbol miasta.

Obecna fontanna nawiązuje do istniejącej w tym miejscu od końca lat 50. XX wieku do początku lat 90. XX w. fontanny czterech lwów. Były one wykonane najprawdopodobniej z betonu. Do lat 80. pozostały tylko trzy lwy, a następnie fontanna uległa zniszczeniu. W 2008 r. Urząd Miasta Zambrów dokonał rewitalizacji fontanny z uwagi na to, że stanowiła jeden z symboli Zambrowa. Została ona uroczyście odsłonięta 28 września 2018 roku. Fontanna z Lwami na zambrowskim rynku jest sentymentalnym miejscem dzieciństwa obecnych 30 i 40-latków. Jeśli wybierasz się do Zambrowa nie zapomnij odwiedzić tego miejsca. 

Zabytki w Zambrowie

Kościół p.w. Świętej Trójcy

Rzymskokatolicki kościół parafialny należący do dekanatu Zambrów diecezji łomżyńskiej to prawdziwa duma mieszkańców. Do Zambrowa zjeżdżają turyści, aby zobaczyć ten piękny kościół. 

Obecna murowana świątynia została wzniesiona w latach 1874-1879 dzięki staraniom dwóch księży – Pawła Makowskiego i Aleksandra Mioduszewskiego. W 1925 roku świątynię konsekrował biskup łomżyński Romuald Jałbrzykowski. Niestety w trakcie II wojny światowej budowla uległa znacznemu zniszczeniu i odrestaurowana została dopiero po wojnie dzięki staraniom księdza proboszcza Aleksandra Srzednickiego. W latach 90. XX wieku kościół został gruntownie wyremontowany dzięki księdzu proboszczowi Józefowi Milanowskiemu.

Kościół Świętej Trójcy to najciekawszy zabytek Zambrowa i okolic. Został wzniesiony w stylu neoromańskim według projektu architekta Bolesława Muklanowicza z Warszawy. Świątynia została standardowo wybudowana na planie krzyża łacińskiego. Na ścianach nawy znajdują się małe i okrągłe oraz wąskie i podłużne okna. Przy elewacji frontowej zwracają uwagę dwie wysokie wieże. 

Wnętrze budowli reprezentuje styl neoromański, który wyróżnia się prostotą, proporcjonalnością oraz małą ilością dekoracji. We wnętrzu znajdują się dwa rzędy filarów, które są połączone ze sobą ozdobnymi łukami. Na sklepieniu kościoła można zobaczyć ciekawe zdobienia. Wyposażenie wnętrza ma charakter zabytkowy. Do jego elementów należą m.in.: 

• epitafium inskrypcyjne Bartłomieja Laskowskiego, ufundowane w 1655 roku,
• epitafium inskrypcyjne Ignacego Jana Dąbrowskiego (1865 r.), 
• epitafium inskrypcyjne Jana Mleczko (1868 r.) i jego małżonki Konstancji (1882 r.)
• barokowa monstrancja (1698 r.), 
• barokowa puszka (1626 r.), 
• klasycystyczna puszka (1825 r.), 
• neobarokowy krzyż ołtarzowy (koniec XIX w.)

Cmentarz jeńców radzieckich w Zambrowie

Położony jest przy ul. Mazowieckiej. Wpisany do rejestru zabytków cmentarz powstał w XIX wieku jako prawosławna nekropolia rosyjskiego garnizonu wojskowego. W tym okresie wybudowano na nim drewnianą kaplicę oraz wiele pomników nagrobnych. W dwudziestoleciu międzywojennym został zdewastowany i zupełnie zapomniany. W okresie II wojny światowej zaczęto wykorzystywać go jako miejsce pochówku zmarłych czerwonoarmistów z miejscowego obozu jenieckiego.

Nekropolia została gruntownie przebudowana i uporządkowana dopiero na początku lat 60. XX wieku. Stworzono główną aleję, która zakończona jest pomnikiem zwieńczonym gwiazdą pięcioramienną, a także uporządkowano groby, które zostały umieszczone w dwunastu symetrycznych kwaterach. Jeszcze przez kilkadziesiąt lat po wojnie robiono powtórne pochówki i przenoszono ciała żołnierzy, które były pochowane na terenie miasta lub odnalezione w innych miejscach.

W 2010 r. dotychczasowy pomnik został wyburzony, a na jego miejscu wzniesiono niższy obelisk o wysokości około 3 metrów. Jego cokół obłożony został płytami granitowymi i zwieńczony czerwoną gwiazdą. U stóp pomnika wmurowano tablicę upamiętniającą pochowanych na nekropolii. 

Zambrów – miasto warte odwiedzenia

Jak widać, Zambrów to wspaniałe miejsce, które nie jest przepełnione zabytkami. W mieście panuje umiar i harmonia między historią, odpoczynkiem, rozrywką oraz przyrodą.